φυσικη ιστορια
Σάββατο, Φεβρουαρίου 07, 2009
ψυχοσαββατα...
Η πρωτη βδομαδα της Αποκριας ονομαζεται Προφωνή ή Απολυτή και πιστευεται οτι αυτη τη μερα ελευθερωνονται οι ψυχες και κυκλοφορουν στον επανω κοσμο.
Τα Σαββατα της Αποκριας λοιπον ειναι Ψυχοσαββατα.Πώς συνδυαζονται τα γλεντια και τα ξεφαντωματα με τη λατρεια των νεκρων;
Ας δουμε μερικα απο αυτα τα εθιμα...
Στην Κρητη πιστευουν οτι το Ψυχοσάββατο οι ψυχές κάθονται στα δέντρα και μας βλέπουν. Αν κόψεις ένα κλαδί θα πέσουν κάτω και θα παραπονεθούνε… για αυτό την παραμονή και ανήμερα του Ψυχοσάββατου δεν κόβουν δέντρα.
Πηγαίνουν κόλλυβα στην εκκλησία και μετά τη λειτουργία τα μοιράζουν.
Πηγαίνοντας πίσω στους αρχαίους Έλληνες, αυτή ήταν μια εποχή γιορτής για την αναμονή της άνοιξης.Αυτή η γιορτή περιελάμβανε τελετουργικά αφιερωμένα και στην "νέα ζωή" (το μπουμπούκιασμα των δέντρων, των κλημάτων, των λουλουδιών, κτλ.) και στις ψυχές των νεκρών που πίστευαν ότι ανέβαιναν στον "πάνω κόσμο" περίπου την 1η Μαρτίου. Με την ανατολή του χριστιανισμού η εκκλησία προσπάθησε να υποβαθμισει τις παγανιστικές τελετές και να τις αντικαταστήσει με χριστιανικές πρακτικές. Για αυτό, κατά την διάρκεια αυτών των ημερών βρίσκουμε την πρακτική ειδικών λειτουργιών και μνημοσύνων στα τρία Ψυχοσάββατα όπου οι άνθρωποι πηγαίνουν βρασμένο σιτάρι (κόλιβα) στην εκκλησία και τα μοιράζουν στο εκκλησίασμα μετά την λειτουργία στην μνήμη των αγαπημένων τους. Αυτά τα Σάββατα είναι τα δύο Σάββατα πριν την "Κυριακή της Απόκρεω " και την "Κυριακή της Τυρινής"και το πρώτο Σάββατο μετά την Καθαρά Δευτέρα-η μέρα των Αγ.Θεοδώρων.Υπάρχει ενα παλιό έθιμο στο οποίο μαντεύετε ποιόν θα παντρευτείτε.
Βάζετε λίγο σιτάρι κάτω από το μαξιλάρι σας και προσεύχεστε στους Αγ.Θεοδώρους να σας αποκαλύψουν τον μελλοντικό σας σύζυγο στο όνειρό σας.
Αυτό,απο την Αρκαδια...
Επειδη λοιπον οι νεκροί πιστεύεται ότι βρίσκονται ήδη από την αρχή του Τριωδίου στον επάνω κόσμο. Τα πράγματα λοιπόν είναι... επικίνδυνα για τη ζωή. Ετσι πρέπει να τις καλοπιάσουν για να βοηθήσουν στην αναπαραγωγή της ζωής και στη βλάστηση της φύσης. Την ίδια περίοδο,οι αρχαίοι Αθηναίοι γιόρταζαν τα Ανθεστήρια (γιορτή των λουλουδιών και των νεκρών), οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντινοί τα Λεμούρια, Ροσάλια ή Ρουσάλια.
Ο στόχος της χαρούμενης γιορτής είναι να χαιρετίσουν και να εξευμενίσουν τη γη, στην οποία βρίσκεται θαμμένος ο κόκκος του σίτου, έτσι,τώρα που ετοιμάζεται να έρθει η Ανοιξη και να βλαστήσουν όλα, να είναι πλούσια η σοδειά από την οποία κρέμεται η ίδια η ζωή. Ετσι μέσα στα γλέντια καλό είναι να θυμάται ο άνθρωπος αυτούς που είναι θαμμένοι στη γη για να συνειδητοποιεί ότι κι αυτός είναι σαν τον κόκκο του σίτου, που βλασταίνει και πεθαίνει.
Μαζί με τη χαρά, η ψυχή, βιώνει και τη λύπη για τη θνητότητα του ανθρώπινου είδους. Γι' αυτό και σύντομα προσδοκά το μήνυμα της Ανάστασης.
ΤΑ ΚΟΛΛΥΒΑ
Τα κόλλυβα δεν είναι σύγχρονη συνήθεια αλλά προ-χριστιανική και η λέξη προέρχεται από τη λέξη «κόλλυβος» που σήμαινε τον κόκκο του σίτου και ένα μικράς αξίας νόμισμα. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι προσέφεραν στους νεκρούς την πανσπερμία ένα μείγμα σιταριού και άλλων καρπών. Σε ανασκαφές (στη Θεσσαλία) έχουν βρεθεί υπολείμματα σιταριού ξηρών καρπών και ροδιού μέσα σε πανέρι.
Σήμερα τα λένε και απλά «σιτάρι» πιθανόν για να αποσιωπούν τη λέξη κόλλυβα, που συνδέεται με μνημόσυνα και συνεπώς με τον πόνο. Σε πολλά μέρη,το ίδιο τελετουργικό παρασκεύασμα το φτιάχνουν και για τους ζωντανούς την παραμονή της ονομαστικής τους γιορτής και τα λένε «σπερνά» επειδή τα πηγαίνουν στην εκκλησία την παραμονή για να «διαβαστούν» στον εσπερινό.
Τα υλικά των κολλύβων
Οι νοικοκυρές πάντα βάζουν τα δυνατά τους να φτιάξουν όσο μπορούν καλύτερα τα κόλλυβα για να τιμήσουν τη μνήμη των νεκρών.
Το βασικό υλικό είναι το σιτάρι, σύμβολο της γης.
Απαραίτητη είναι και η σταφίδα δηλαδή το ξερό σταφύλι που συμβολίζει τη γλυκύτητα της ζωής και τον Χριστό (εγώ ειμί η άμπελος).
Το ρόδι είναι το φρούτο του Kάτω Kόσμου που ο Πλούτωνας έδωσε στην Περσεφόνη για να τη «δέσει» με τον Αδη.
Τα ασπρισμένα αμύγδαλα συμβολίζουν τα «οστά τα γεγυμνωμένα» καιμας θυμίζουν την κοινή μοίρα όλων μας ενώ ο μαϊντανός εκφράζει την ευχή ο αγαπημένος μας να αναπαυτεί «εν τόπω χλοερώ...».
ΥΛΙKΑ
½ κιλό σιτάρι άσπρο σκληρό
½ κουταλάκι αλάτι
1½ φλιτζάνι σταφίδες μαύρες
3/4 φλιτζάνι σταφίδες ξανθές
200 γρ. ασπρισμένα αμύγδαλα ελαφρά ψημένα
150 γρ. καρύδια κομμένα και ελαφρά ψημένα
3 κουταλιές σουσάμι ψημένο
½ φλιτζάνι τριμμένα φουντούκια
½ φλιτζάνι τριμμένα μπισκότα ή αλεσμένα αφράτα στραγάλια
1½ φλιτζάνι σπόρους ροδιού
1 κουταλάκι κανέλα
1 φλιτζάνι μικρά χρωματιστά κουφέτα
1 κουταλιά φυλλαράκια μαϊντανού
ΕKΤΕΛΕΣΗ
Πλύντε καλά το σιτάρι και βάλτε το να βράσει με άφθονο νερό και το αλάτι. Οταν είναι έτοιμο (προσέξτε να μη διαλυθεί) βγάλτε το με τρυπητή κουτάλα στο σουρωτήρι και ξεπλύντε το με άφθονο δροσερό νερό για να φύγει η κόλλα του. Απλώστε διπλή πετσέτα και απλώστε το επάνω να σουρώσει εντελώς. Μετά από 5-6 ώρες ανακατέψτε το με όλα τα υλικά.
ΠΡΟΣΟΧΗ: αλλοιώνονται εύκολα γι' αυτό βάλτε τα στο ψυγείο.
Τα Σαββατα της Αποκριας λοιπον ειναι Ψυχοσαββατα.Πώς συνδυαζονται τα γλεντια και τα ξεφαντωματα με τη λατρεια των νεκρων;
Ας δουμε μερικα απο αυτα τα εθιμα...
Στην Κρητη πιστευουν οτι το Ψυχοσάββατο οι ψυχές κάθονται στα δέντρα και μας βλέπουν. Αν κόψεις ένα κλαδί θα πέσουν κάτω και θα παραπονεθούνε… για αυτό την παραμονή και ανήμερα του Ψυχοσάββατου δεν κόβουν δέντρα.
Πηγαίνουν κόλλυβα στην εκκλησία και μετά τη λειτουργία τα μοιράζουν.
Πηγαίνοντας πίσω στους αρχαίους Έλληνες, αυτή ήταν μια εποχή γιορτής για την αναμονή της άνοιξης.Αυτή η γιορτή περιελάμβανε τελετουργικά αφιερωμένα και στην "νέα ζωή" (το μπουμπούκιασμα των δέντρων, των κλημάτων, των λουλουδιών, κτλ.) και στις ψυχές των νεκρών που πίστευαν ότι ανέβαιναν στον "πάνω κόσμο" περίπου την 1η Μαρτίου. Με την ανατολή του χριστιανισμού η εκκλησία προσπάθησε να υποβαθμισει τις παγανιστικές τελετές και να τις αντικαταστήσει με χριστιανικές πρακτικές. Για αυτό, κατά την διάρκεια αυτών των ημερών βρίσκουμε την πρακτική ειδικών λειτουργιών και μνημοσύνων στα τρία Ψυχοσάββατα όπου οι άνθρωποι πηγαίνουν βρασμένο σιτάρι (κόλιβα) στην εκκλησία και τα μοιράζουν στο εκκλησίασμα μετά την λειτουργία στην μνήμη των αγαπημένων τους. Αυτά τα Σάββατα είναι τα δύο Σάββατα πριν την "Κυριακή της Απόκρεω " και την "Κυριακή της Τυρινής"και το πρώτο Σάββατο μετά την Καθαρά Δευτέρα-η μέρα των Αγ.Θεοδώρων.Υπάρχει ενα παλιό έθιμο στο οποίο μαντεύετε ποιόν θα παντρευτείτε.
Βάζετε λίγο σιτάρι κάτω από το μαξιλάρι σας και προσεύχεστε στους Αγ.Θεοδώρους να σας αποκαλύψουν τον μελλοντικό σας σύζυγο στο όνειρό σας.
Αυτό,απο την Αρκαδια...
Επειδη λοιπον οι νεκροί πιστεύεται ότι βρίσκονται ήδη από την αρχή του Τριωδίου στον επάνω κόσμο. Τα πράγματα λοιπόν είναι... επικίνδυνα για τη ζωή. Ετσι πρέπει να τις καλοπιάσουν για να βοηθήσουν στην αναπαραγωγή της ζωής και στη βλάστηση της φύσης. Την ίδια περίοδο,οι αρχαίοι Αθηναίοι γιόρταζαν τα Ανθεστήρια (γιορτή των λουλουδιών και των νεκρών), οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντινοί τα Λεμούρια, Ροσάλια ή Ρουσάλια.
Ο στόχος της χαρούμενης γιορτής είναι να χαιρετίσουν και να εξευμενίσουν τη γη, στην οποία βρίσκεται θαμμένος ο κόκκος του σίτου, έτσι,τώρα που ετοιμάζεται να έρθει η Ανοιξη και να βλαστήσουν όλα, να είναι πλούσια η σοδειά από την οποία κρέμεται η ίδια η ζωή. Ετσι μέσα στα γλέντια καλό είναι να θυμάται ο άνθρωπος αυτούς που είναι θαμμένοι στη γη για να συνειδητοποιεί ότι κι αυτός είναι σαν τον κόκκο του σίτου, που βλασταίνει και πεθαίνει.
Μαζί με τη χαρά, η ψυχή, βιώνει και τη λύπη για τη θνητότητα του ανθρώπινου είδους. Γι' αυτό και σύντομα προσδοκά το μήνυμα της Ανάστασης.
ΤΑ ΚΟΛΛΥΒΑ
Τα κόλλυβα δεν είναι σύγχρονη συνήθεια αλλά προ-χριστιανική και η λέξη προέρχεται από τη λέξη «κόλλυβος» που σήμαινε τον κόκκο του σίτου και ένα μικράς αξίας νόμισμα. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι προσέφεραν στους νεκρούς την πανσπερμία ένα μείγμα σιταριού και άλλων καρπών. Σε ανασκαφές (στη Θεσσαλία) έχουν βρεθεί υπολείμματα σιταριού ξηρών καρπών και ροδιού μέσα σε πανέρι.
Σήμερα τα λένε και απλά «σιτάρι» πιθανόν για να αποσιωπούν τη λέξη κόλλυβα, που συνδέεται με μνημόσυνα και συνεπώς με τον πόνο. Σε πολλά μέρη,το ίδιο τελετουργικό παρασκεύασμα το φτιάχνουν και για τους ζωντανούς την παραμονή της ονομαστικής τους γιορτής και τα λένε «σπερνά» επειδή τα πηγαίνουν στην εκκλησία την παραμονή για να «διαβαστούν» στον εσπερινό.
Τα υλικά των κολλύβων
Οι νοικοκυρές πάντα βάζουν τα δυνατά τους να φτιάξουν όσο μπορούν καλύτερα τα κόλλυβα για να τιμήσουν τη μνήμη των νεκρών.
Το βασικό υλικό είναι το σιτάρι, σύμβολο της γης.
Απαραίτητη είναι και η σταφίδα δηλαδή το ξερό σταφύλι που συμβολίζει τη γλυκύτητα της ζωής και τον Χριστό (εγώ ειμί η άμπελος).
Το ρόδι είναι το φρούτο του Kάτω Kόσμου που ο Πλούτωνας έδωσε στην Περσεφόνη για να τη «δέσει» με τον Αδη.
Τα ασπρισμένα αμύγδαλα συμβολίζουν τα «οστά τα γεγυμνωμένα» καιμας θυμίζουν την κοινή μοίρα όλων μας ενώ ο μαϊντανός εκφράζει την ευχή ο αγαπημένος μας να αναπαυτεί «εν τόπω χλοερώ...».
ΥΛΙKΑ
½ κιλό σιτάρι άσπρο σκληρό
½ κουταλάκι αλάτι
1½ φλιτζάνι σταφίδες μαύρες
3/4 φλιτζάνι σταφίδες ξανθές
200 γρ. ασπρισμένα αμύγδαλα ελαφρά ψημένα
150 γρ. καρύδια κομμένα και ελαφρά ψημένα
3 κουταλιές σουσάμι ψημένο
½ φλιτζάνι τριμμένα φουντούκια
½ φλιτζάνι τριμμένα μπισκότα ή αλεσμένα αφράτα στραγάλια
1½ φλιτζάνι σπόρους ροδιού
1 κουταλάκι κανέλα
1 φλιτζάνι μικρά χρωματιστά κουφέτα
1 κουταλιά φυλλαράκια μαϊντανού
ΕKΤΕΛΕΣΗ
Πλύντε καλά το σιτάρι και βάλτε το να βράσει με άφθονο νερό και το αλάτι. Οταν είναι έτοιμο (προσέξτε να μη διαλυθεί) βγάλτε το με τρυπητή κουτάλα στο σουρωτήρι και ξεπλύντε το με άφθονο δροσερό νερό για να φύγει η κόλλα του. Απλώστε διπλή πετσέτα και απλώστε το επάνω να σουρώσει εντελώς. Μετά από 5-6 ώρες ανακατέψτε το με όλα τα υλικά.
ΠΡΟΣΟΧΗ: αλλοιώνονται εύκολα γι' αυτό βάλτε τα στο ψυγείο.
posted by Εύα at 6:27 μ.μ.
10 Comments:
Εύα,απόλαυσα την ανάρτησή σου και τις πληροφορίες που δίνεις!Πολλές δεν τις γνώριζα,άλλες είναι κοινές σε πολλά μέρη.
Το έθιμο της παραμονής των Αγίων Θεοδώρων,το έχουμε και στο χωριό μου:την παραμονή της γιορτής(Α΄Χαιρετισμοί)πηγαίνουν σιτάρι,όσοι έχουν Θεόωρο-α στο σπίτι τους-ο ιερέας διαβάζει αυτό το σιτάρι ξέχωρα από τα κόλλυβα και μετά το μοιράζουν-απ΄αυτό τα ελεύθερα κορίτσια βάζουν στο μαξιλάρι τους,για να δουν ποιον θα παντρευτούν.
Στο έχω ξαναπεί,πολύ μ΄αρέσουν αυτές οι λαογραφικές αναφορές σου!
Καλό σου βράδυ!
καλημερα Ελενη!Αυτο για τα κολλυβα των Αγιων Θεοδωρων το ηξερα κι εγω,απο τη μαμα μου φυσικα.Ομως σαν οικογενεια ειχαμε ενα μονιμο δραμα με νεκρους που δεν ξεχνουσαμε ποτε.
Ετσι,θυμομασταν παντα τα ψυχοσαββατα και παντα εγω εγραφα την ατελειωτη λιστα με τα ονοματα των ψυχων που επρεπε να μνημονευτευν γιατι εκανα ωραια και μεγαλα γραμματα που δε δυσκολευαν τον παπα στην αναγνωση.Ετσι εμαθα το σόι μου και δεν προκειται περι αστειου...οσο για τα κολλυβα εξακολουθυον να μου αρεσουν ΠΑΡΑ πολυ.Εδω στη Σαλονικη βεβαια τα εφαγα σε πολλες...εκδοχες,βλεπεις η μαμα παντα φερνει απο την εκκλησια οταν υπαρχουν.
Εύα,εγώ πάλι το ξέρω από πρώτο χέρι,αφού μέχρι τα 16 μου έζησα σε χωριό και μας έδιναν σιτάρι για το μαξιλάρι-ποτέ δεν έβαλα.Τότε βλέπεις ήμουν καλό παιδί και πήγαινα εκκλησία,τώρα σχεδόν καθόλου-άσε που τότε ήταν και μια διέξοδος για βόλτα.
Φιλιά!
Άσχετο,βάζατε κουφέτα από την τσέπη του γαμπρού;
απο την τσεπη,οχι.απο το δισκο ομως ναι :-)
Ναι,από την τσέπη.Το ξέρετε κι εσείς,ε;
πολύ ωραίο και το ποστ και η συνταγή Εύα:)
my heart,thank you very μουτς για τα καλα σας λογια!
Ελενη μου,δεν ξεραμε το εθιμο για τα κουφετα απο την τσεπη του γαμπρου.Μονο για τα κουφετα απο το δισκο γνωριζαμε που τα βαζαμε κατω απο το μαξιλαρι για να δουμε ποιον θα παντρευτουμε.Εγω απο τοτε κοιμομουν βαρια,χαχαχα!
Εύα λάθος κουφέτα βάζατε!Την επόμενη φορά πριν αρχίσει το μυστήριο,ρίξτε μερικά στην τσέπη του.Κάτι μπορεί να γίνει!
Πολύ σημαντικά όλα όσα είπες! Τα διάβασα με μεγάλη προσοχή και πράγματι έμαθα επιπλέον πράγματα! Να είσαι καλά!
Η συνταγη με τα κόλλυβα οπως την περιγραφετε,ετσι την πρωτοδοκιμασα στα σαραντα του μπαμπα μου,στους Ανδρονιάνους,Κυμης στην Ευβοια.Παρολη την στενοχωρια, πραγματικα τα καταβροχθησα.Ηταν και η πρωτη φορα που εβλεπα την διαδικασια της ετοιμασιας,απο το ανακατεμα μεχρι τον στολισμο.Στενοχωρια ξεστενοχωρια γινοταν πανηγυρι με τις γειτονισσες να λενε την γνωμη τους η καθε μια. Βαλε περισσοτερο κολιανδρο,οχι βαλε κανελλα, οχι πυκριζει,μη βαλεις ζαχαρη υπαρχουν κ διαβητικοι κλπ τετοια.Για γελια κ για κλαματα.Οπως και ναχει,εμαθα κ να τα φτιαχνω κ ναγραφω την λιστα με τα ονοματα ολων των παππουδων που δεν γνωρισα ποτε, λογω των μεγαλων κ στρογγυλων γραμματων,που στο τελος τα εβγαζα φωτοτυπιες,για ολα τα Ψυχοσαββατα κ τα Σαρανταλλειτουργα.Σπερνα παντως τα λενε στην Πατρα.Ευχαριστω,για τον χρονο κ τον χωρο.
Δημοσίευση σχολίου
<< Home